
Rola podologa w pielęgnacji stopy cukrzycowej
Cukrzyca jest przewlekłą jednostką chorobową spowodowaną brakiem lub nieprawidłowym działaniem hormonu zwanego insuliną. Produkowana w trzustce insulina bierze udział w regulowaniu procesów przemiany materii, przez co zapewnia stały dopływ substancji odżywczych do wszystkich komórek ciała. Jej nieprawidłowa ilość prowadzi do hiperglikemii, czyli podwyższonego poziomu glukozy we krwi (Tabela 1). Może to skutkować m.in. uszkodzeniem nerwów i naczyń krwionośnych. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia WHO (World Health Organization) w 2030 roku liczba diabetyków wzrośnie do 380 milionów. W Polsce może chorować na cukrzycę nawet 2,5 miliona osób, które mogą nie być świadome choroby.
Powikłania cukrzycy
Główną przyczyną powikłań występujących u chorych na cukrzycę jest utrzymująca się przez długi czas hiperglikemia. Wysoki poziom cukru we krwi powoduje często uszkodzenie małych naczyń krwionośnych oraz dużych tętnic. Skutkuje to zaburzeniem ukrwienia oraz uszkodzeniem licznych narządów. Przewlekłe powikłania naczyniowe występujące w przebiegu cukrzycy można podzielić na makroangiopatyczne i mikroangiopatyczne. Powikłania makroangiopatyczne to procesy polegające na przyśpieszonym „stwardnieniu” tętnic i można zaliczyć do nich:
- chorobę wieńcową, która jest skutkiem zwężenia tętnic wieńcowych, odpowiadających za ukrwienie serca;
- chorobę niedokrwienną kończyn dolnych, spowodowaną miażdżycą tętnic;
- chorobę naczyń mózgowych, będącą skutkiem zaburzenia ukrwienia mózgu. Może skutkować przejściowym niedowładem oraz udarem mózgu.
O powikłaniach mikroangiopatycznych mówi się wtedy, kiedy dochodzi do procesów zwyrodnieniowych w bardzo małych naczyniach i włośniczkach. Najczęstszymi powikłaniami mikroangiopatycznymi są:
- retinopatia, czyli uszkodzenie narządu wzroku;
- nefropatia, czyli uszkodzenie kłębuszków nerkowych;
- neuropatia, uszkodzenie nerwów w różnych okolicach ciała. Podstawowym problemem u pacjentów z neuropatią jest intensywny ból, szczególnie w okolicach stóp. Jest to tzw. objaw skarpetek. Niekiedy występuje również ból dłoni (objaw rękawiczek). Oprócz tego uszkodzenie nerwów może powodować biegunki, zaburzenia rytmu serca czy też zaburzenia w oddawaniu moczu [1, 2].
- stan lekki – głód, pocenie się, bladość, podniecenie, niepokój, osłabienie koncentracji, niezdolność rozumienia. Sposób postępowania: podanie pacjentowi soku owocowego czy też słodkiej lemoniady (150 ml). Jeżeli objawy nie ustąpią, konieczne jest wezwanie karetki pogotowia ratunkowego;
- stan średni – ból głowy, brzucha, osłabienie, poszerzenie źrenic, agresja, bladość, pocenie się, bełkotliwa mowa. Sposób postępowania: podanie glukozy ( 5-20 g ), przekąska. Jeżeli nie ma możliwości konsultacji z lekarzem, wezwanie karetki pogotowia ratunkowego;
- stan ciężki – zaburzenia połykania, utrata świadomości. Sposób postępowania: bezzwłoczne wezwanie karetki pogotowia ratunkowego [3].
- modzele,
- przewlekła choroba nerek,
- zaburzenie widzenia lub utrata wzroku,
- dysfunkcja biomechaniczna,
- ograniczenie ruchomości stawów,
- immunopatia,
- deformacja stopy,
- mikroangiopatia i makronagiopatia,
- złe wyrównanie cukrzycy,
- neuropatia czuciowa, ruchowa, autonomiczna (Tabela 2).

- powtarzające się niewielkie urazy,
- brak higieny,
- nieprawidłowa pielęgnacja stóp,
- moczenie stóp w gorącej wodzie,
- nikotynizm,
- odmrożenia.

- pęcherze, najczęściej zlokalizowane na grzbietach oraz podeszwach stóp. Powstają samoistnie i mają nawet do kilku centymetrów średnicy. Pękają, pozostawiając trudno gojące się nadżerki;
- rumieniec cukrzycowy;
- zgorzel cukrzycowa, powstająca na skutek wybitnie nasilonych zmian w naczyniach we wszystkich warstwach skóry. Najczęstszą lokalizacją są stopy. Skóra przyjmuje barwę sino-fioletową, która gwałtownie się rozprzestrzenia, z niewielką bolesnością i rąbkiem zapalnym;
- ksantoza, czyli charakterystyczne żółtawo-złociste zabarwienie skóry na dłoniach, podeszwach oraz na nosie i małżowinach usznych.

- stosować regularnie kremy nawilżająco-natłuszczające, omijając przestrzenie międzypalcowe. Dzięki temu skóra będzie miękka i elastyczna. Jeżeli jednak pacjent ma problem z nadpotliwością stóp, korzystne będzie zastosowanie talku. Utrzymanie stóp w prawidłowym nawilżeniu zminimalizuje powstawanie pęknięć i otarć. Diabetycy nie powinni stosować plastrów na odciski, ponieważ może to spowodować powstanie rany oraz zwiększyć ryzyko wniknięcia drobnoustrojów;
- obserwować codziennie swoje stopy oraz obuwie. Najlepiej, aby wkładki w butach były jasnego koloru. W przypadku stopy neuropatycznej pacjent może nie odczuwać urazu stopy. Dzięki jasnym kolorom wkładek ewentualne krople krwi będą dobrze widoczne. Jeżeli pacjent sam nie jest w stanie obejrzeć sobie stóp, powinien koniecznie poprosić o to członka rodziny;
- myć stopy w temperaturze, która nie przekracza 37°C. Temperaturę można zmierzyć za pomocą termometru kąpielowego. Do mycia należy stosować łagodne środki myjące przeznaczone dla osób z cukrzycą. Kąpiel nie powinna trwać więcej niż 2-3 minuty, ponieważ dłuższe moczenie może prowadzić do maceracji naskórka;
- regularnie skracać płytkę paznokciową, stosując pilnik szklany, dzięki któremu zminimalizujemy ryzyko skaleczeń;
- unikać trzymania stóp w pobliżu piecyków lub grzejników. Osoby z neuropatią narażone są na ogromne ryzyko poparzeń;
- nosić wygodne obuwie, które jest dostosowane do istniejących deformacji. Nie zaleca się butów z odkrytymi palcami, gdyż zwiększa to ryzyko urazów [7-11].